Rianne leest: ‘Legati da un filo’ van Emilia Cinzia Perri

‘Un amico è qualcuno con cui puoi essere te stesso. Con lui puoi parlare di qualsiasi argomento, perché un amico non ti giudica, e a tua volta lo ascolti senza giudicarlo.’

[‘Een vriend is iemand bij wie je jezelf kunt zijn. Met een vriend kun je overal over praten, omdat een vriend je niet veroordeelt. En op jouw beurt luister je zonder oordelen naar je vriend.’

Emilia Cinzia Perri heeft al aardig wat publicaties op haar naam staan. Ze verwerkt alles wat ze meemaakt graag in stripverhalen en boeken. Haar kinderboek (11+) Legati da un filo [Door een draad verbonden] heeft in 2021 de Premio Il Battello a Vapore gewonnen. Deze prijs is in het leven geroepen door het kinderboekenfonds van uitgeverij Edizioni Piemme, om kinderboeken van nog redelijk onbekende Italiaanse schrijvers voor het voetlicht te brengen en om deze schrijvers te helpen debuteren.

Jezelf durven zijn

Legati da un filo speelt in het begin van de twintigste eeuw in een klein dorpje in de Amerikaanse staat Louisiana. De elfjarige Fred heeft rood haar en is dol op naaien en borduren. Hij heeft deze handwerkkunsten geleerd van zijn moeder en opa. Alleen durft Fred er niet mee te koop te lopen, omdat handwerk sinds jaar en dag als ‘vrouwenwerk’ gezien wordt. 

Fred is zo bang voor het oordeel van anderen, dat hij aanvankelijk ook zijn vriendschap met Nick geheim probeert te houden. Nick is nieuw in de klas, dol op lezen en heel goed in leren. Dan komt Diana zijn leven in. Ze is het opgewekte nichtje van zijn buren. Ze valt buiten de boot in het dorp, omdat ze niet wit is. Maar haar kan het niets schelen. Dankzij Diana leert Fred wat respect voor jezelf en voor anderen betekent, en wat echte vriendschap is.

Mooie levenslessen

Via de oom van Fred, een fervent reiziger, deelt Emilia Cinzia Perri een aantal mooie levenslessen. Zoals de les over vriendschap waar deze beschrijving mee begint. En de tekst op de achterkant van het boek:

‘Fred, non importa che tu sia un maschio o una femmina, puoi fare quello che vuoi, se non reca danno agli altri. L’importante è che tu sia felice.’

[‘Fred, het maakt niet uit of je een jongen of meisje bent. Je kunt doen wat je wilt, zo lang je anderen daarmee geen pijn doet. Het belangrijkst is dat je gelukkig bent.’]

Een belangrijke boodschap voor elk kind, en ook voor elke volwassene. Wees wie je bent.

Eenvoudig en soms frustrerend

Het boek is in eenvoudige taal geschreven, passend bij de doelgroep. De verhaallijnen zijn duidelijk en het is eenvoudig om met de personages mee te leven, omdat ze zo herkenbaar zijn. Zelfs de ‘slechteriken’ in het verhaal wekken soms empathie op.

De frustratie komt vooral door de tijdsgeest. Soms vergeet je even dat het boek in het begin van de twintigste eeuw speelt en dat de maatschappij toen heel anders in elkaar zat dan nu, honderd jaar later. Hoewel het misschien nog frustrerender is dat sommige zienswijzen helaas bitter weinig veranderd zijn.

Legati da un filo is een fijn kinderboek over jezelf durven en mogen zijn. Zo’n boek waar er nooit te veel van kunnen zijn.

Legati da un filo – Emilia Cinzia Perri
Piemme, 2022

 

Rianne leest: ‘La casa viola’ van Marco Erba

‘Non voglio una vita perfetta, voglio una vita felice. Non c’è felicità senza ricordo, senza amore. Non c’è felicità senza dolore.’

[‘Ik wil geen perfect leven, ik wil een gelukkig leven. Geluk bestaat niet zonder herinneringen, zonder liefde. Geluk bestaat niet zonder pijn.’]

Na veel boeken voor jongeren, heeft een van mijn favoriete Italiaanse schrijvers weer een boek geschreven voor kinderen vanaf 8 jaar. La casa viola [Het paarse huis] is een redelijk dun boek, zo’n 160 bladzijden, maar niet minder indrukwekkend dan de andere boeken van Marco Erba. Het verhaal bevat alle thema’s die ik inmiddels als echte Erba-thema’s ben gaan zien: zelfreflectie, vergiffenis, mededogen en acceptatie. En dat allemaal in een spannend jasje gegoten dat zeer goed aansluit op de belevingswereld van kinderen.

Een perfect leven

Clelia heeft een perfect leven en een stralende toekomst voor zich. Ze is de ster van het meisjesvoetbalteam, haar ouders geven haar alles waar ze maar om vraagt, ze heeft de liefste hond van de wereld, ze woont in het beste dorp en de jongen waar ze een oogje op heeft, vindt haar ook leuk. Toch knaagt er af en toe iets, al weet ze niet precies wat. En ze wordt op onverklaarbare wijze aangetrokken door het paarse huis. Niemand komt ooit bij dat huis in de buurt, want het spookt er. Toch lijkt ze er niet weg te kunnen blijven. Zelfs niet als ze rare visoenen krijgt van een leven dat op het hare lijkt, maar waarin soms verdrietige dingen gebeuren. 

Spanning en belangrijke vragen

De titel en korte plotbeschrijving op de achterflap waren intrigerend genoeg om dit boek meteen te kopen. En dat komt echt niet alleen doordat paars (viola) mijn lievelingskleur is! Ik was benieuwd naar welke rol het paarse huis zou spelen in Clelia’s perfecte leven. Al gelijk in de eerste hoofdstukken ontdek je dat het paarse huis een soort toegang is tot het andere, minder perfecte maar wellicht authentiekere leven dat Clelia zou kunnen leiden. Waar je als lezer eerst ook een beetje bang bent voor dat dreigende huis, hoop je uiteindelijk dat Clelia er binnen gaat. Je wil namelijk dolgraag weten hoe dat andere leven er dan uit ziet. Bovendien wordt Clelia’s leven in Margerita juist door die perfectie steeds enger. 

Ondanks dat ik niet per se meer tot de doelgroep behoor (ik ben 35+ en niet 8+), kon ik dit boek niet wegleggen. Marco Erba behandelt thema’s die in elke leeftijdsgroep spelen en belangrijk zijn. En hij beschrijft ze op zo’n manier, dat je ook als volwassene aan het denken wordt gezet over wat er beter is: een perfect leven of een authentiek bestaan. 

La casa viola – Marco Erba, Ancora, 2022.

Rianne leest: ‘Quando mi riconoscerai’ van Marco Erba

‘Se avessimo tutto il coraggio di fare i diversi, forse le cose andrebbero meglio.’

[‘Als we allemaal dapper genoeg waren om anders te zijn, zou het nu misschien beter gaan.’]

Na La città d’argento was ik erg benieuwd naar wat Marco Erba nog meer geschreven had en of me dat net zo zou raken als dit prachtige boek. Dus kocht ik Quando mi riconoscerai [Wanneer je me herkent], uitgebracht in 2018. En hoewel de voorkant niet echt vernieuwend is (er zijn best veel jongerenboeken met een roodharig meisje op de voorkant, zoals bijvoorbeeld de boeken van Enrico Galiano over Gioia) is het verhaal dat wel.

Een klein Italiaans dorp

Niet alleen Italo, Rodolfo, Camilla en Enea staan centraal in dit verhaal dat 50 jaar omspant, maar ook het dorp Castenate. Castenate is een niet bestaand dorp in Noord-Italië, maar is natuurlijk gebaseerd op talloze bestaande Italiaanse dorpen. 

Net als in vrijwel heel Italië staan in 1935 de fascisten er aan het roer. De lokale afdeling wordt gerund door capo Giorgio Fontana. Hoewel er genoeg dorpelingen zijn die het niet eens zijn met de fascisten, komt er niemand echt in opstand. Iedereen houdt het hoofd gebogen en gaat door met leven. Maar dan sluit Mussolini een pact met Hitler en wordt Italië de oorlog in gesleurd. En hoewel ze in Castenate niet aan de frontlinie zitten, zijn ook hier de gevolgen goed voelbaar. De jonge mannen worden opgeroepen voor het leger, sommige duiken onder en andere geven gehoor aan de oproep. Fontana en zijn mannen drukken elke vorm van opstand gewelddadig de kop in. Als het einde van de oorlog nadert en een nederlaag voor de fascisten niet meer af te wenden lijkt, worden de opstandige geluiden in het dorp sterker. Een groep jonge mannen, de partizanen, maakt plannen om het fascistisch regime in het dorp omver te werpen, met grote gevolgen. En ook in de decennia na de oorlog werkt de strijd tussen de fascisten en de partizanen nog lang na in Castenate. 

Twee tijden, één verhaal

Net als in Città d’argento beschrijft Marco Erba ook in Quando mi riconoscerai twee verhalen, één in het verleden en één in het heden, die elkaar uiteindelijk kruisen. Of eigenlijk loopt het verhaal van de tweeling Italo en Rodolfo, dat in 1935 begint, door tot in 2010. Het verhaal van Enea en Camillia begint in 1987 en kruist in 1998 dat van de tweelingbroers.

Rodolfo en Italo zijn een eeneiige tweeling en lijken dus sprekend op elkaar, ze hebben zelfs dezelfde hartvormige moedervlek op hun rechterhand. Maar ze hebben compleet andere karakters. Italo is rustig, meegaand en weet wanneer hij zijn mond moet houden, en Rodolfo is opstandig, intens en komt geregeld in de problemen omdat hij zijn mond niet kan houden. Rodolfo is fel tegen de fascisten, en in het bijzonder tegen Giorgio Fontana en zijn loopjongen Aristide Broglia. Toch krijgt hij Viola, de mooie dochter van de fascisten-capo, niet uit zijn hoofd. Terwijl zij juist voorbestemd lijkt te zijn om te trouwen met zijn aartsvijand Aristide. Wanneer de regering alle jonge mannen oproept voor de dienstplicht, is het de kalme Italo die onderduikt en meldt de opstandige Rodolfo zich wel bij het leger, want hij gaat nooit een uitdaging uit de weg. Samen met Aristide wordt hij naar het front in Rusland gestuurd, waar hij nooit meer van terugkeert. Het is aan Italo om verder te leven in het Italië van na de oorlog, voor zichzelf en voor zijn tweelingbroer. 

In 1987 begint Camilla aan haar eerste dag op de basisschool. Vanwege haar rode haren en haar felheid wordt ze ook wel ‘la strega’ genoemd, de heks. Meteen de eerste dag botst ze met de rustige, superslimme Enea (Aeneas), een jongetje dat alle letters al kent en vernoemd is naar een hoofdfiguur uit de klassieke literatuur. Enea is elke middag na school bij zijn oma, omdat zijn ouders werken. Hij is dol op haar en snapt niet waarom de mensen in het dorp haar een hoer noemen en waarom hij en zijn vader zijn oma’s achternaam dragen en niet die van zijn opa. Maar als hij naar zijn opa vraagt, wordt hij steevast afgekapt. De jaren verstrijken en na veel strijd sluiten Camilla en Enea uiteindelijk vrede. Er ontstaat een hechte vriendschap. Enea zou die vriendschap graag veranderen in een romantischere relatie, maar Camilla blijft de boot afhouden. Toch steunen ze elkaar door dik en dun en is Camilla degene die Enea belt als zijn oma haar verhaal vertelt. Eindelijk komt Enea te weten waarom hij zijn oma’s achternaam heeft. Bovendien ontdekt hij welke rol schoolbuschauffeur (en dorpsdichter) Italo in zijn familiegeschiedenis heeft gespeeld.

Actuele geschiedenis

Marco Erba weet ook in dit boek weer heel goed het verleden actueel te maken voor jongeren. Hij beschrijft op eenvoudige en toch indringende manier de emoties en problemen waar tieners mee geconfronteerd worden, of dat nu in oorlogstijd is of op de middelbare school. Juist doordat zijn personages ook tijdens allesbepalende momenten in de geschiedenis worstelen met groepsdruk en hormonen, wordt de historische context behapbaar. Het is makkelijker om je voor te stellen hoe het was om op te groeien tijdens het fascisme in Italië en waarom die geschiedenis ook nu nog nawerkt. Marco Erba wil de lezers niet alleen waarschuwen voor elke vorm van onderdrukking, maar ook meegeven dat alle mensen uniek zijn en meer zijn dan de ideeën waar waar ze voor staan.

Bladzijde na bladzijde

Hoewel sommige onthullingen geen grote verrassingen zijn, en naar mijn idee ook niet bedoeld zijn als grote wendingen in het verhaal, was het ook dit keer weer lastig om me los te rukken uit het boek. Ik leefde mee met Rodolfo aan het ijskoude front, met Italo die voor twee moet leven, met Camilla en haar nare thuissituatie en met Enea, de studiebol die alles snapt behalve de liefde. Ook al ben ik allang geen tiener meer!

Quando mi riconoscerai – Marco Erba, Rizzoli, 2018.

Wat mij betreft zou ook Quando mi riconoscerai uitstekend passen in de Nederlandse boekenwereld, dus uitgevers: verwerf die rechten! En naar een goede vertaler hoeven jullie niet lang te zoeken.

Rianne leest: ‘Città d’argento’ van Marco Erba

‘L’odio è il veleno peggiore. Ma tu, se vuoi, hai l’antidoto.’
[‘Haat is het ergste gif. Maar jij hebt, als je wilt, het tegengif.’]

Een paar weken terug kreeg ik het ineens op mijn heupen: ondanks die stapel nog te lezen boeken in de boekenkast, moest en zou ik nieuwe Italiaanse boeken hebben. Dus ik dook in de bestsellerlijsten op ibs.it en kwam een paar boeken tegen waar ik wel erg enthousiast van werd. Een daarvan heb ik meteen gekocht als e-boek: Città d’argento van Marco Erba (2020).

 

Srebrenica, de zilverstad

In 1995 wordt in Srebrenica een van de zwartste pagina’s geschreven van de Europese geschiedenis van de afgelopen zeventig jaar. Edin was erbij en overleefde het. Maar zijn veertienjarige dochter weet alleen wat de geschiedenisboeken erover vertellen. Zij is geboren in Milaan en is nog nooit in Bosnië geweest, het land van haar vader en waar haar oma nog steeds woont. Ze weet niets over zijn jeugd, over de dagen die hij, Moslim, doorbracht met de Servische Goran, zijn allerbeste vriend. En over hoe de burgeroorlog een onoverkomelijke wig tussen hen dreef. Totdat ze samen met haar team uitgenodigd wordt voor een zwemtoernooi in Sarajevo en zowel Edin als zij niet meer aan de geschiedenis kunnen ontsnappen.

Schrijvende docent

Marco Erba (1981) geeft letterkunde op een middelbare school in Milaan. Voor zijn eerste roman Fra me e te [Tussen jou en mij] kreeg hij de Premio Galdus en de Premio Città di Cuneo. Dit boek is alweer zijn vijfde boek. Zelf noemt Marco dit het belangrijkste boek uit zijn carrière. Hij zegt: ‘[…] Allereerst is het een zeer ambitieus project om over de grootste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog te willen vertellen, omdat er desondanks weinig mensen veel over weten. Deze roman is daarbij gericht op jongeren, maar wordt ook gelezen door volwassenen. Ten tweede gaat de roman over zeer actuele onderwerpen, ondanks dat de helft ervan zich vijfentwintig jaar geleden afspeelt. Veel kwesties en gebeurtenissen uit het Bosnië van die tijd, spelen ook nu nog in Italië en in Europa. Zoals het samenleven met mensen die anders zijn dan wij, het feit dat we mensen die anders zijn niet hoeven te haten en dat haat en geweld nooit de juiste manier zijn. Het thema dat verschillende religies vredig samen kunnen leven, totdat ze ingezet worden als instrument voor geweld.’ [Klik hier voor het hele interview, in het Italiaans].

Meer dan een young adult

Het thema van dit boek trok me enorm aan. De genocide in Srebrenica, het drama dat zich voltrok in Joegoslavië, liggen nog altijd erg gevoelig in Nederland. En ze zijn weer erg actueel nu er vijfentwintig jaar na dato steeds meer geheime documenten vrijgegeven mogen worden. Ik was tien toen de journaals vertelden over deze verschrikkelijke gebeurtenissen en het heeft veel indruk op me gemaakt. Ook in de jaren daarna, toen er steeds meer over bekend werd, volgde ik met speciale aandacht het nieuws. Mijn verwachtingen van dit boek waren dan ook hooggespannen en ik was benieuwd naar hoe de auteur de val van Srebrenica verwerkt had in iets wat op het eerste gezicht een klassiek Romeo en Juliet verhaal lijkt. Een meisje en jongen ontmoeten elkaar, maar hun families verbieden hun liefde, een verhaal dat al vele malen in vele vormen is verteld, met wisselend succes. In dit geval gaat het om de Bosnische Greta en de Servische Marko. Maar dit boek is zoveel meer dan een liefdesverhaal, het is een verhaal over trauma’s, over vriendschap, over haat en over loslaten.

Meer dan één perspectief

Marco Erba vertelt het verhaal vanuit verschillende perspectieven. Met Greta neemt hij de lezer mee in de belevingswereld van een doodgewone veertienjarige tiener, die zich druk maakt om wat haar vrienden, crushes en concurrentes op sociale media plaatsen en die haar weg probeert te vinden in haar familiegeschiedenis. Met haar vader, Edin, en haar oma, Ema, neemt Erba je mee naar het Srebrenica ten tijde van de burgeroorlog. Hij vertelt over hoe de oorlog vriendschappen verscheurde en schuwt ook de akelige dingen niet die er gebeurden in de oorlog. Edin en Ema laten twee kanten zien van traumaverwerking. Waar Edin zijn pijn en haat niet los lijkt te kunnen laten, heeft Ema bewust ervoor gekozen om niet te haten, want zo zegt ze: ‘Haat is het ergste gif.’ Een wijsheid die dit boek overstijgt.

Urgent

Città d’argento van Marco Erba is een intrigerend, goed geschreven boek dat onder je huid kruipt en je tot denken aanzet. Voor jongeren en volwassenen. Voor liefhebbers van liefdesverhalen, coming of age-verhalen, oorlogsverhalen en familieverhalen. In Italië, maar ook zeker in Nederland en Vlaanderen. Dus uitgevers, grijp je kans en haal die vertaalrechten binnen!

Città d’argento – Marco Erba, Rizzoli, 2020.

Opdracht fragmentvertaling Nederlands Letterenfonds

In april trok ik de stoute schoenen aan en deed ik een aanvraag voor de opdracht fragmentvertaling bij het Nederlands Letterenfonds. Dit is een speciale subsidieregeling om door coronacrisis getroffen schrijvers en vertalers te helpen. En ik heb de subsidie gekregen! In opdracht van het Nederlands Letterenfonds maak ik nu een leesrapport en een fragmentvertaling uit dit geweldige boek. Om het daarna bij uitgevers onder de aandacht te brengen via sociale media, e-mail en mijn website. En wie weet, misschien ligt de Nederlandse vertaling over een tijdje wel in de winkels!